Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar, Şartları ve Cezası 2025

Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar

Mustafa Kemal Atatürk aleyhine işlenen tüm suçlar, 5816 sayılı “Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun” olan özel kanun hükümlerinde düzenlenmektedir.

Bu kanunda; söz, yazı veyahut diğer davranışlarla işlenebilen iki farklı suç tipine yer verilmiştir. Bunlar; Atatürk’ün hatırasına hakaret suçu, Atatürk’ü temsil eden heykel, büst ve abideleri veyahut Atatürk’ün kabrini tahrip etme, kırma, bozma veya kirletme suçlarıdır.

Mustafa Kemal Atatürk’e hakaret suçu en çok sosyal medya platformları üzerinden işlenmektedir.

Madde 1 – Atatürk'ün hatırasına alenen hakaret eden veya söven kimse bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Atatürk'ü temsil eden heykel, büst ve abideleri veyahut Atatürk'ün kabrini tahrip eden, kıran, bozan veya kirleten kimseye bir yıldan beş yıla kadar ağır hapis cezası verilir.

Yukarıdaki fıkralarda yazılı suçları işlemeye başkalarını teşvik eden kimse asıl fail gibi cezalandırılır.

Madde 2 – Birinci maddede yazılı suçlar; iki veya daha fazla kimseler tarafından toplu olarak veya umumi veya umuma açık mahallerde yahut basın vasıtasıyla işlenirse hükmolunacak ceza yarı nispetinde artırılır.

Birinci maddenin ikinci fıkrasında yazılı suçlar zor kullanılarak işlenir veya bu suretle işlenmesine teşebbüs olunursa verilecek ceza bir misli artırılır.

Madde 3 – Bu kanunda yazılı suçlardan dolayı Cumhuriyet savcılıklarınca re'sen takibat yapılır.

Madde 4 – Bu kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Madde 5 – Bu kanunu Adalet Bakanı yürütür.

Atatürk'ün Hatırasına Hakaret Suçu ve Cezası

Hakaret suçu, normal şartlarda yaşayan insanlar aleyhine işlenebilir bir suçtur. Ölen kişilerin ise ancak hatırasına hakaret edilebilir. Kişinin hatırasına hakaret suçu, 5237 sayılı TCK’nın 130. maddesinde düzenlenmiştir. Atatürk’ün hatırasına hakaret veya sövme suçu ise 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun’un 1/1. maddesinde özel olarak düzenlenmiştir. Bu suç tipiyle Atatürk’ün manevi varlığı ve hatırası korunmaya çalışılmaktadır.

Atatürk’e hakaret suçu, kast ile işlenen bir suçtur. Somut olayda failin Atatürk’ün hatırasına hakaret veya sövme teşkil eden fiili yapması yeterlidir, failin saiki ve neden yaptığının suçun oluşması açısından hiçbir önemi yoktur.

Atatürk’ün hatırasına hakaret suçu iki şekilde işlenebilmektedir;

Atatürk’ün Hatırasına Hakaret Etmek

Atatürk’ün hatırasına hakaret etmek; Atatürk’ün hatırasını değersizleştiren somut bir fiil veya olgu isnat etmek demektir. Sanığın hakaret kastı ile hareket edebilmesi için belli bir bilinç ve o bilincin doğurduğu olumsuz değer yargısıyla ve Atatürk’ün şahsına hakaret etmek kastıyla hakaret etmesi gerekir.

Atatürk’ün Hatırasına Sövmek

Atatürk’ün hatırasına sövmek; genel ve soyut nitelikteki söz ve davranışlarla Atatürk’ün hatırasının değersizleştirilmesini ifade etmektedir. Atatürk’e sövme suretiyle soyut sözler söylemek, küfretmek veya Atatürk’ün resmine tükürmek gibi davranışlar Atatürk’e sövme fiili teşkil eder.

Atatürk’ün hatırasına hakaret suçunun vücut bulması için suçun alenen işlenmesi gerekmektedir. Fiilin unsurları arasında aleniyet unsuru yoksa Atatürk’ün hatırasına hakaret suçu da oluşmaz. Suçun işlendiği anda başka kişilerin bulunması aleniyet unsurunun gerçekleşmesi için yeterli değildir. Atatürk’e hakaret içeren söz veya davranışın belirlenemeyen sayıdaki kişi tarafından görülme, duyulma ve algılanabilme ihtimalinin bulunması durumunda Atatürk’e alenen hakaret suçu işlenmiş olur.

Atatürk’ün hatırasına alenen hakaret eden veya söven kimse 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır (5816 sayılı Kanun m.1/1).

Atatürk’e hakaret suçunun sosyal medya mecralarında işlenmesi halinde de bu madde hükümleri uygulanacaktır. Kanunda suçun sosyal medya ortamında işlenmesi ayrıca bir arttırım sebebi değildir. Atatürk’e hakaret suçunda “aleniyet” zaten suçun unsurudur.

Atatürk’ün Heykel, Büst ve Abideleri ile Mezarına Zarar Verme Suçu

Mustafa Kemal Atatürk’ü temsil eden heykel, büst ve abideleri (anıtları) veyahut Atatürk’ün mezarını tahrip etme, kırma, bozma veya kirletme 5816 sayılı kanunda suç olarak düzenlenmiştir.

Atatürk’ün Heykel, Büst ve Abideleri ile Kabrine (Mezarına) Zarar Verme Suçu Cezası: Atatürk’ü temsil eden heykel, büst ve abideleri veyahut Atatürk’ün kabrini tahrip eden, kıran, bozan veya kirleten kimseye 1 yıldan 5 yıla kadar ağır hapis cezası verilir (5816 sayılı Kanun m.1/2).

Cezayı Arttıran Haller

5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun’un 2. maddesinde, Atatürk’ün hatırasına hakaret veya Atatürk’ü temsil eden heykel, büst ve abidelere veyahut Atatürk’ün kabrine zarar verme suçlarında cezayı arttıran haller düzenlenmiştir. Bunlar;

• İki veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenirse faillerin cezası yarı oranında arttırılır.

• Umumi veya umuma açık mahallerde (örneğin, alışveriş merkezi, cami, okul, toplu taşıma araçları vb.) işlenirse ceza yarı oranında arttırılır.

• Basın vasıtasıyla işlenirse ceza yarı oranında arttırılır.

• Atatürk’e hakaret veya Atatürk’ü temsil eden heykel, büst ve abideleri veyahut Atatürk’ün kabrini tahrip etme, kırma, bozma veya kirletme suçları zor kullanılarak işlenir veya bu suretle işlenmesine teşebbüs olunursa verilecek ceza bir misli artırılır.

• Atatürk’e hakaret suçunun zincirleme suç şeklinde işlenmesi de 1/4 ila 3/4 arasında arttırım nedeni olarak düzenlenmiştir.

  
  

Adli Para Cezası

Adli para cezası, işlenen bir suça karşılık hapis cezasıyla birlikte veya tek başına uygulanabilen bir yaptırım türüdür. Atatürk aleyhine işlenen suçlarda hükmedilen hapis cezası 1 yıl veya altında olduğunda adli para cezasına çevrilebilir.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, sanık hakkında hükmedilen cezanın belli bir denetim süresi içerisinde sonuç doğurmaması, denetim süresi içerisinde belli koşullar yerine getirildiğinde ceza kararının hiçbir sonuç doğurmayacak şekilde ortadan kaldırılması davanın düşmesine neden olan bir ceza muhakemesi kurumudur. Atatürk aleyhine işlenen suçlarda hükmedilen hapis cezası 2 yıl veya altında olduğu zaman hakkında hagb kararı verilmesi mümkündür.

Erteleme

Erteleme, mahkeme tarafından belirlenen cezanın cezaevinde infaz edilmesinden koşullu olarak vazgeçilmesidir. Atatürk aleyhine işlenen suçlarda hükmedilen hapis cezası 2 yıl veya altında olduğundan hakkında cezanın ertelenmesi kararı verilmesi mümkündür.

Şikayet Süresi

Atatürk aleyhine işlenen suçlar, savcılık tarafından resen soruşturulur, bu yüzden bu suçlara dair herhangi bir şikâyet süresi söz konusu değildir. Şikâyet eden kişi şikâyetten vazgeçmesi halinde ceza davası düşmez. Suç, dava zamanaşımı süresine riayet edilmek suretiyle şikâyetin savcılık tarafından öğrenilmesi sonucunda her zaman soruşturmaya tabidir.

Zamanaşımı

Dava zamanaşımı, suçun işlendiği andan itibaren belirli bir süre geçmesine rağmen dava açılmamışsa veya dava açılmasına rağmen kanuni süre içerisinde sonuçlandırılmamışsa ceza davasının düşmesi sonucunu doğuran bir ceza hukuku kurumudur. Atatürk aleyhine işlenen suçlarla ilgili yapılan yargılamalarda olağan dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Suç, bu zamanaşımı süresinde her zaman soruşturulabilir ancak bu zamanaşımı süresi geçtiği andan itibaren soruşturma yapılamaz.

Uzlaşma

Uzlaşma, suç isnat edilen şahıs ile suçun mağduru olan şahsın bir uzlaştırmacı aracılığıyla anlaşmalarıdır. Atatürk aleyhine işlenen suçlar, uzlaşmaya tabi değildir.

Görevli ve Yetkili Mahkeme

Atatürk aleyhine işlenen suçlarda nedeniyle yapılan yargılamalar suçun işlendiği yer asliye ceza mahkemesi tarafından görülmektedir.