Unutulma Hakkı

Unutulma Hakkı

Unutulma hakkı, en basit şekli ile kişinin internet arama sonuçlarında kendisi ile ilgili çıkan haber, fotoğraf, video, bilgi vb. gibi verilerin artık internet arama sonuçlarında olmasını istememe hakkıdır. Unutulma hakkını ile kişilik haklarının korunması arasındaki temel fark unutulma hakkının yöneldiği içeriğin internet ortamında bulunmasının hukuki ve meşru bir sebebe dayanıyor olmasıdır. Unutulma hakkının kullanılması ile kişi internet ortamında hukuki ve meşru şekilde yer alan içeriğe artık arama motorlarında ulaşamayacaktır. Unutulma hakkı kısaca hukuki ve meşru içeriğin arama motorlarında gösterilmemesinin talep hakkı olarak da açıklanabilir.

Unutulma Hakkının Şartları

Kişinin unutulma hakkını kullanabilmesi için bazı şartların gerçekleşmiş olması gerekir:

• Kişinin internet üzerinde yer alan bilgileri, kişinin kendisine zarar veren, güncelliğini yitirmiş, haber değeri veya kamu yararı taşımayan, hukuka ve dürüstlük kuralına uygun olmayan bilgiler olmalıdır.

• Kişinin internet üzerinde yer alan bilgilerinin kaldırılmasını veya arama motorlarında gösterilmemesini talep etmesi için, bu bilgilerin kendisine ait olması veya kendisiyle ilgili olması gerekmektedir.

• Kişinin internet üzerinde yer alan bilgilerinin kaldırılmasını veya arama motorlarında gösterilmemesini talep etmesi için, bu bilgilerin kendisinin rızası dışında paylaşılmış olması gerekmektedir.

• Kişinin internet üzerinde yer alan bilgilerinin kaldırılmasını veya arama motorlarında gösterilmemesini talep etmesi için, bu bilgilerin başkalarının temel hak ve özgürlüklerine aykırı olmaması gerekmektedir.

  
  

Avrupa'da Unutulma Hakkı

Avrupa hukukunda "the right to be forgotten/the right to oblivion" olarak adlandırılan durum Türkçeye unutulma hakkı olarak geçmiştir.

Unutulma hakkı Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü madde 17'de düzenlenen bir haktır ve Türk mevzuatında açıkça yer almamaktadır. GDPR madde 17 uyarınca unutulma hakkı(silme hakkı), kişinin kendisi ile ilgili kişisel verilerin herhangi bir gecikme olmaksızın silinmesini veri sorumlusundan talep etme hakkının bulunduğu ve maddede sayılan hallerden birinin geçerli olması durumunda veri sorumlusunun kişisel verileri herhangi bir gecikme olmaksızın silme yükümlülüğünün bulunduğu belirtilmiştir.

Madde 17 Silme (Unutulma) Hakkı

• Veri sahibinin kendisi ile ilgili kişisel verilerin herhangi bir gecikmeye mahal verilmeksizin silinmesini kontrolörden talep etme hakkı bulunur ve aşağıdaki hallerden birinin geçerli olması durumunda, kontrolörün kişisel verileri herhangi bir gecikmeye mahal vermeksizin silme yükümlülüğü bulunur: (a) kişisel verilerin toplanma veya işlenme amaçlarıyla ilişkili olarak artık gerekli olmaması; (b) veri sahibinin 6(1) maddesinin (a) bendi veya 9(2) maddesinin (a) bendine göre işleme faaliyetinin dayandığı izni geri çekmesi ve işleme faaliyetiyle ilgili başka bir yasal gerekçe bulunmaması; (c) veri sahibinin 21(1) maddesi uyarınca işleme faaliyetine itirazda bulunması ve işleme faaliyetine yönelik ağır basan meşru bir gerekçe bulunmaması ya da veri sahibinin 21(2) maddesi uyarınca işleme faaliyetine itirazda bulunması; (d) kişisel verilerin yasa dışı biçimde işlenmiş olması; (e) kontrolörün tabi olduğu Birlik veya üye devlet hukukundaki bir yasal yükümlülüğe uygunluk sağlanması amacı ile kişisel verilerin silinmesinin zorunlu olması; (f) kişisel verilerin 8(1) maddesinde atıfta bulunulan bilgi toplumu hizmetlerinin sağlanması ile ilgili toplanmış olması.

• Kontrolörün kişisel verileri kamuya açıklamış olduğu ve 1. paragraf uyarınca kişisel verileri silmek zorunda olduğu hallerde, kontrolör, mevcut teknoloji ve uygulama maliyetini göz önünde bulundurarak, veri sahibinin talep etmiş olduğu kişisel verileri işleyen kontrolörleri söz konusu kişisel verilere yönelik her türlü bağlantı veya bu verilerin her türlü nüshası ya da çoğaltmasının söz konusu kontrolörlerce silinmesi hususunda bilgilendirmek üzere teknik tedbirler de dahil olmak üzere makul adımları atar.

• 1 ve 2. paragraflar işleme faaliyeti aşağıdaki amaçlar doğrultusunda gerekli olduğu ölçüde uygulanmaz: (a) ifade ve bilgi edinme hakkının kullanılması; (b) kontrolörün tabi olduğu Birlik veya üye devlet hukuku çerçevesinde işleme faaliyeti gerektiren bir yasal yükümlülüğe uygunluk açısından veya kamu yararına gerçekleştirilen bir görevin yerine getirilmesi veya kontrolöre verilen resmi bir yetkinin uygulanması açısından; (c) 9(2) maddesinin (h) ve (i) bentlerinin yanı sıra 9(3) maddesi uyarınca halk sağlığı alanındaki kamu yararı sebeplerinden dolayı; (d) 1. paragrafta atıfta bulunulan hakkın ilgili işleme hedeflerinin yakalanmasını imkânsız hale getirmesi veya yakalanmasına ciddi şekilde zarar vermesinin muhtemel olduğu ölçüde, 89(1) maddesi uyarınca kamu yararına arşivleme amaçları, bilimsel veya tarihi araştırma amaçları ya da istatistiki amaçlar doğrultusunda veya (e) yasal iddialarda bulunulması, bu iddiaların uygulanması veya savunulması açısından.

  
  

Google'ın yayınladığı şeffaflık raporuna göre Avrupa Birliği Adalet Divanı tarafından 13 Mayıs 2014 tarihinde alınan karar gereğince kullanıcıların Google ve benzeri arama motorlarından, kendi isimlerini içeren sonuçların kaldırılmasını talep etme hakları vardır. Çıkan sonuçların yetersiz, alakasız ya da artık alakasız olmaları halinde arama motorunun kişinin sadece özel hayatı değil kamusal çıkarları da göz önüne alarak verilen bu karara uyum sağlanması gerekmektedir. Google’ın şeffaflık raporuna göre sadece kişinin adı ile ilgili olarak çıkan listedeki sayfalar arama sonucundan kaldırılır.

Ülkemizde Unutulma Hakkı

Türk mevzuatında açıkça düzenlenmeyen unutulma hakkı, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 5. Maddesinde yer alan "insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmak" başlığı altında Devlet'e pozitif bir yükümlülük getirmiştir. Anayasanın Kişinin Hakları ve Ödevleri başlıklı ikinci bölümünde yer alan Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı (madde 17), kişi hürriyeti ve güvenliği (madde 19) ve Özel hayatın gizliliğine (madde 20) ilişkin hükümleri değerlendirdiğimiz takdirde unutulma hakkının varlığı da kabul edilmiş olacaktır. Aynı zamanda Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi tarafından verilen bazı kararlar ışığında unutulma hakkının evrensel bir hak olduğu ve her bireyin bu hakka sahip olduğu görülmektedir.

31 Temmuz 2020 tarihli ve 7253 sayılı Resmî Gazetede İçeriğin yayından çıkarılması ve erişimin engellenmesi başlığı olan 9. Maddeye 10. Fıkra olarak bir hüküm eklenmiştir.

''İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik hakları ihlal edilenlerin talep etmesi durumunda hâkim tarafından, başvuranın adının bu madde kapsamındaki karara konu internet adresleri ile ilişkilendirilmemesine karar verilebilir. Kararda, Birlik tarafından hangi arama motorlarına bildirim yapılacağı gösterilir."

Eklenen fıkradan anlaşılacağı üzere unutulma hakkı kavramı hukukumuza doğrudan aktarılmamış olup unutulma hakkının tanımına uygun bir hüküm olarak kanuna eklenmiştir. Yapılan değişiklikler ile Kanun 1 Ekim 2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Unutulma hakkını kullanan kişi adını Google'a yazdığında artık ilgili haber metnini görmeyecektir. Kişiye ilişkin haber internet ortamından tamamen silinmiş olacaktır. Unutulma hakkı öncelik olarak politikacılar, siyasetçiler, devlet adamları için çok önemli bir hak olmakla beraber vatandaşlar için de önem arz etmektedir. Ülkemizde bu hak açıkça düzenlenmemiş olsa dahi bu bir evrensel hak kabul edilmiştir ve her bireyin bu hakkını kullanmasını devlet sağlamak zorundadır. Bu durumda devlete pozitif bir yükümlülük yüklenmiştir. Ülkemizde unutulma hakkı kişisel verilerin korunması hukuku ile bağdaşmıştır.Bu duruma örnek bir Yargıtay Kararı da mevcuttur.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 17.06.2015 tarihli ve E.2014/4-56, K.2015/1679 Sayılı Karar: "...Unutulma hakkına gelince; unutulma hakkı ve bununla ilişkili olan gerektiği ölçüde ve en kısa süreliğine kişisel verilerin depolanması veya tutulması konuları, aslında kişisel verilerin korunması hakkının çatısını oluşturmaktadır. Her iki hakkın temelinde bireyin kişisel verileri üzerinde serbestçe tasarruf edebilmesini, geçmişin engeline takılmaksızın geleceğe yönelik plan yapabilmesini, kişisel verilerin kişi aleyhine kullanılmasının engellenmesini sağlamak yatmaktadır. Unutulma hakkı ile geçmişinde kendi iradesi ile veya üçüncü kişinin neden olduğu bir olay nedeni ile kişinin geleceğinin olumsuz bir şekilde etkilenmesinin engellenmesi sağlanmaktadır. Bireyin geçmişinde yaşadığı olumsuz etkilerden kurtularak geleceğini şekillendirebilmesi bireyin yararına olduğu gibi toplumun kalitesinin gelişmişlik seviyesinin yükselmesine etkisi de tartışılmazdır. Unutulma hakkı; üstün bir kamu yararı olmadığı sürece, dijital hafızada yer alan geçmişte yaşanılan olumsuz olayların bir süre sonra unutulmasını, başkalarının bilmesini istemediği kişisel verilerin silinmesini ve yayılmasının önlemesini isteme hakkı olarak ifade edilebilir..."

Kişilerin Ad ve Soyadı ile Arama Motorları Üzerinden Yapılan Aramalarda Çıkan Sonuçların İndeksten Çıkarılmasına Yönelik Talepler ile ilgili olarak Kişisel Verileri Koruma Kurulunun 23/06/2020 Tarihli ve 2020/481 Sayılı Kararında unutulma hakkından bahsedilmektedir. Kurul, ilgili kararda Türk Anayasası ve Avrupa mevzuatları ile kararlara değinilmiş ve Türk vatandaşlarının da bu hakkı kullanabilmeleri açısından kriterler yayınlamıştır.

Unutulma Hakkının Sınırı

Herkes unutulma hakkını talep edebilir ancak unutulma hakkı her durumda mutlak bir hak değildir. Herkesin talep hakkının olması ifade özgürlüğü ve kamunun bilgi edinme hakkını zedeleyebilir. Bu yüzden kamuyu ilgilendiren ve bilgi sahibi olunması gereken konularda bireyin menfaatlerinin mi yoksa kamunun menfaatinin mi öne çıkacağının takdirini mahkemeler vermelidir.